Suriyeli Mülteciler Sorunu ve Twittırda Dezenformasyon

Sosyal medyada ve twitterda en çok karşılaşılan problem çarpıtılmış bilgi yani dezenformasyondur. Dezenformasyon genellikle manipülasyon ile birlikte kullanılır. Çünkü yanlış bilgi ile kafası karışan bireylerin yönlendirilmiş bilgi ile hedefe ulaştırılması sağlanır. Çoğu zaman fake hesaplar yoluyla yaygınlaştırılan; kurgulanmış fototoğraflar, videolar, özel hazırlanmış haberler, sahte belgeler, sahte web siteleri bu kapsamda yeralmaktadır.

• Prof. Dr. Mehmet Sezai TÜRK

Türkiye 2011 yılından beri tarihinin en büyük mülteci akımıyla mücadele etmek zorunda kalıyor. Yaklaşık 4 milyon Suriyeli Türkiye’de yaşamını devam ettirmekte ve şu an sınırlarımızı bir milyona yakın yeni Suriyeli mülteciler zorlamakta. Ülkemiz mülteci kabul sınırını çoktan aşmış durumda. Suriyeli mülteci ya da misafir sorunu hem iç hem de dış politikamızı etkilemekte. Mülteci kabul etmek istemeyen ülkeler ülkemizi ne güzel iş yaptın diye överken birçok ülkede sürekli olarak Türkiye’deki göçmenlerle ilgili sorunları gündeme taşımaya çalışmaktadır. Türkiye göç politikası geliştirirken mülteci sorununu sadece bir insani yardım olarak düşünmemeli hem iç hem de dış kamuoyunu bilgilendirmeli, dezenformasyona, manipülasyonlara ve algı yönetimlerine mahal verilmemelidir. Ülke içi ve dışındaki bu konularla ilgili gelişmeleri dikkatlice takip etmeli, konulara zamanında çözüm üretmeli ve olumsuz propagandaya herzaman hazır olmalıdır.

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de sosyal medya çok sevilmekte, kullanıcı sayısı ve süresi artmakta ve kamuoyunu etkileme potansiyeli hergeçen gün güçlenen bir mecralar olarak görülmektedir. Sosyal medya artık sadece hoş zaman geçilen bir kanal olma özelliğini çoktan geçmiş yaşamın ayrılmaz bir parçası olarak hayata entegre olmuştur. Biz bu çalışmamızda sosyal medya ile Suriyeli mülteci sorunu birlikte ele aldık ve maniplasyona çok açık bir alan olan bu konuyla ilgili 2018 yılının ilk aylarında bölgesel twitter taraması yaparak arapça yazılan twitleri gözden geçirdik ve Türçeye çevirdik. Yapılan çalışmanın küçük bir kısmını sizlerle paylaşacağız ama önce sosyal medyanın Türkiyedeki durumu ve twitter ile ilgili bilgilerinizi yeniden tazeleyelim.

We are social ve Hootsuit tarafından her yıl hazırlanan İnternet ve sosyal medya istatistikleri “Digital 2019 in Turkey” ismiyle yayınlanan rapora göre Türkiye’de toplam 52 milyon sosyal medya kullanıcısı var ve bu kullanıcıların 44 milyonu mobil cihazlar ile sosyal medyaya bağlanıyorlar. Türkiye’de en aktif kullanılan sosyal medya platformu Youtube. Onu hemen Instagram ve Facebook takip ediyor. 2018 yılından farklı olarak; Instagram’ın Facebook’u geçtiğini görüyoruz. Ardından Twitter, Snapchat ve LinkedIn en çok kullanılan diğer sosyal medya platformları olarak karşımıza çıkıyor.  Ancak gençler arasında hızla yayılan ve bir eğlence kısa video paylaşım alanına dönüşen tiktok gibi mecraların bu raporda yeralmadığını da hatırlatmak isteriz.

Twitter, Türkiyede politikanın ve hızlı haberleşmenin ençok kullanıldığı alan olarak etkililik düzeyi yüksek fakat mesaj büyüklüğü olarak küçük bir mecra olarak karşımıza çıktı. Bu durum sıkıntı yaratmış olacak ki, 140 karakter limiti özelliği yeni güncellemelerle 280 karaktere çıkarılmıştır. Twitter, 2006 yılında Amerikalı yazılım mimarı ve iş adamı olan Jack Dorsey tarafından kurulmuştur. 2011 yılında Türkçe dil desteği uygulaması sayesinde Türkiye’de kullanıcı sayısını twitterın artırmıştır. 2012’de ise Twitter’ın logosu olan kuş “Larry” değişmiş; kanatları genişletilmiş, şekilde tasarlanmıştır. Bu değişimle “özgürlük, umut, evrensellik ve sınırsızlık gibi kavramları daha iyi vurgulamak istemiştir”

Dezenformasyon ve Twitter

Sosyal medyanın bireylere ve topluma en önemli tehdidi birebir paylaşım yapabilme özelliği ve kontrolsüz bilgi paylaşımıdır. Çoğu kullanıcı, bilinçli ya da bilinçsiz kendi dünya görüşünü destekleyen ya da uygun olan mesajları yalan ya da doğru olduğunu teyit etmeden, kontrolsüz, korkusuz, ne tür sakıncalar doğuracağını hiç düşünmeden bir virüs gibi yaymakta ve bu durum başka kullanıcılar için manipülatif etkilere sebeb olmaktadır. Serbestçe yayılan bu bilgilerin çok büyük bir kısmı profesyonel ellerde bilinçli bir şekilde kurgulanmaktadır. Okumaktan hoşlanmayan, çabuk sıkılan, teyit etme alışkanlığı olmayan toplumlarda sosyal medya propagandacıları çok daha rahat istedikleri amaçlara ulaşabilmektedir.

Sosyal medyada ve twitterda en çok karşılaşılan problem çarpıtılmış bilgi yani dezenformasyondur. Dezenformasyon genellikle manipülasyon ile birlikte kullanılır. Çünkü yanlış bilgi ile kafası karışan bireylerin yönlendirilmiş bilgi ile hedefe ulaştırılması sağlanır. Çoğu zaman fake hesaplar yoluyla yaygınlaştırılan; kurgulanmış fototoğraflar, videolar, özel hazırlanmış haberler, sahte belgeler, sahte web siteleri bu kapsamda yeralmaktadır. Propaganda amaçlı ve yalan temelli bu faaliyetler çoğu zaman bireysel ya da toplumsal infiallere neden olmaktadır. Büyük toplumsal olaylarda özellikle kışkırtma amaçlı olarak dezenformasyon çokça kullanılır. Sosyal medya gibi kontrolsüz yayabilme ve bireye direk ulaşabilme özelliğine sahip mecralar bu tür çalışmalar için bulunmaz bir nimettir. Dünyadaki tüm toplumsal olaylarda sosyal medya ve özellikle dedikodu arenası haline gelmiş olan twitter çok başarılı bir şekilde kullanılmıştır.

Adrian Van Dijk’e göre bir eylemin başarılı bir manipülasyon sayılabilmesi için; sunulan sava karşı öne sürülebilecek karşıt bir görüşün olamaması, reddedilemeyecek kadar kati kural ve ilke ve öğretiler içermesi, hedef alınan kitlenin duygusal sarsıntı içerisinde olması ve toplumda ortaya atılan savı desteklemeye teşvik edecek ekonomik, sosyal vs. meselelerin bulunması gerekir. Daha önceki yazılarımda üzerinde durduğum kamusal senaryolar yoluyla kamuoyunu biçimlendirme, yönlendirme yöntemleri de bu kapsam içinde yeniden dikkatlice değerlendirilmelidir.

Dezenformasyonun ve manipülasyonun gerçek ilacı; doğru bilgilendirme, kamuoyu ile iyi ilişkiler ve demokrasidir. Çünkü dedikodu; ikna edici bilginin verilmediği, tartışma ve eleştirinin yasak olduğu, güvene dayalı ilişkilerin tahrip olduğu zamanlarda ortaya çıkar. Dezenformasyon ve manipülatif eylemler böyle durumlarda çok daha rahat hayat bulurlar. Twitter gibi sosyal medya mecraları yaygınlaştırma için en ideal yerlerdendir. Çünkü bu mecrada bir şey ispat etme zorunluluğu yoktur. Yalan ya da eksik haber, montajlı video ve resimler, yönlendirmeli istatistikler eğer kullanıcının tarafgir olduğu konuya su taşıyor ise kolaylıkla paylaşıma açılabilir.  Bu tür yalan ya da yönlendirilmiş haber kaynakları genellikle sahte hesaplar üzerinden yapılır. Haberlerin yaygınlaştırılması, pekiştirilmesi veya toplumun korkutulması için sosyal medya da kullanılan yeni terimleri de dikkate almamız da fayda vardır. Özellikle trol kavramı bu konuda önemlidir.

Bazı kaynaklara göre trol, ‘İskandinav mitolojisinde pusuya yatarak avını bekleyen canavar’dır. Bir başka kaynakta ise trol, yirminci yüzyılın ikinci yarısında Amerikan ordusunda düşmanı aldatmaya yönelik taktik olarak ifade edilir. “Trollerin amacı, kişileri kızdırmak, rahatsız etmek, insani olarak zarar veren enformasyon yaymak, kişilerin şöhretlerini ve kamusal alandaki itibarlarını yerinden etmektir; bundan ötürü de trol olarak davranan kişiler saldırgan sözcükleri yaygın olarak kullanırlar”.

Twitter Paylaşım Analizleri

Araştırmanın bu bölümünde ise, Türkiyenin güneydoğusu, Hatay, Gaziantep, Suriye ve Irağı içine alan geniş bir alanda Türkiye başlığı ile twitter üzerinden Arapça görüşmeler taranmış ve analiz edilmiştir. Öncelik analizlerden anlaşılmaktadır ki twitter alanı birbiriyle tamamen zıt görüşlerin aktarıldığı tam bir propaganda savaşının yapıldığı yere dönüşmüştür. Esat yanlıları, PKK’lı teröristler, Türkiye yanlıları ve Arap milliyetçileri dezenformasyon ve manipülatif bilgi aktarımı için bu alanı yoğun olarak kullanmışlardır. Gönderim sayılarından ve içerikten anlaşılan Türkiye, çok büyük özverili ve merhamete dayalı faaliyetlerine rağmen doğru anlaşılamamış ve yeterli paylaşım desteği de alamamıştır.

“Sosyal medya’da (Twitter) Suriye ve Türkiye hakkında neler tartışılıyor” başlıklı araştırma 20 Ocak 2018 ile 20 Şubat 2018 tarihler arasında gerçekleştirildi. Twitter görüşme örnekleri; bu yazımızda genellikle olumlu paylaşımları veriyoruz olumsuzlar şiddet ve küfür içermektedir.

Not: Bu makale ICT MEDIA Dergisi'nin Ekim 2019 sayısında yayınlanmıştır. Makalenin PDF versiyonuna https://www.sezaiturk.com sitesinin"Makaleler"  sayfasından ulaşabilir, linkten indirebilirsiniz....